Budynki dla produkcji zwierzęcej
Produkcja zwierzęca, zwłaszcza hodowla bydła i trzody chlewnej, ma ogromne znaczenie gospodarcze dla każdego kraju. Produkcja ta dostarcza artykułów spożycia, niezbędnych do wyżywienia ludności oraz wiele surowców stanowiących podstawę rozwoju przemysłu rolno-spożywczego i innych gałęzi przemysłu (np. przemysł skórzany). Stąd też zwiększenie produkcji zwierzęcej i jej efektywność musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do ogólnego wzrostu gospodarczego kraju.
Efektywność produkcji zwierzęcej zapewniają następujące czynniki:
racjonalne żywienie,
doskonalenie i selekcja ras,
— właściwe warunki klimatyczne i mikroklimatyczne chowu określonych ras zwierząt, zwłaszcza wewnątrz budynku,
Najpoważniejszym problemem, który wymaga intensywnych prac badawczych i doświadczalnictwa, jest wpływ otaczającego środowiska na wydajność produkcyjną zwierząt, a więc przede wszystkim — wpływ warunków klimatycznych budynku na organizm zwierząt hodowlanych.
Tendencje ogólnoświatowe wskazują na konieczność odejścia od hodowli naturalnej pastwiskowej, jako mało wydajnej i tworzenie ośrodków dostosowanych do odpowiednich cykli produkcyjnych przy zapewnieniu odpowiednich warunków mikroklimatycznych, w zakresie fizjologii, zoohigieny i zootechniki.
W naszym kraju, podobnie jak w innych krajach Europy, warunki klimatyczne wymagają tworzenia ośrodków zabezpieczających zwierzęta od zewnętrznych warunków klimatycznych.
Podstawowym czynnikiem wpływającym na produkcyjność zwierząt są następujące wymagania środowiskowe:
temperatura pomieszczeń,
wilgotność względna powietrza,
ruch powietrza,
stopień zanieczyszczenia powietrza, — oświetlenie i nasłonecznienie.
Osiągnięcie optymalnych warunków środowiskowych w pomieszczeniach dla zwierząt wiąże się z rozwiązaniami techniczno-konstrukcyjnymi zabudowań przeznaczonych dla produkcji zwierzęcej.
Produkcja zwierzęca, której głównym celem jest dostarczenie odpowiedniej ilości mięsa, mleka i innych artykułów spożycia — jest procesem skomplikowanym i pracochłonnym. Z jednej strony należy zwierzętom zapewnić odpowiednie warunki środowiskowe w celu osiągnięcia najwyższych efektów produkcyjnych, z drugiej zaś — technologia i organizacja produkcji zwierzęcej powinna uwzględniać zmniejszenie pracochłonności obsługi zwierząt, do których jako najbardziej uciążliwe i pracochłonne jest zaliczane żywienie, udój i usuwanie obornika.
Tradycyjna gospodarka rolna oparta była na produkcji uniwersalnej, gdzie obok produkcji roślinnej były hodowane różne gatunki zwierząt. W miarę postępu technicznego i rozwoju nauk przyrodniczych i rolniczych, a także w miarę rozwoju przemysłu, który powoduje zmniejszenie ludności zatrudnionej w rolnictwie — produkcja rolna, a zwłaszcza produkcja zwierzęca, przeszła zasadniczą ewolucję.
Duża koncentracja zwierząt w gospodarstwie spowodowała poszukiwanie nowych koncepcji technologicznych i sprawnej organizacji pracy, polegających na wprowadzeniu coraz bardziej racjonalnego żywienia zwierząt, ulepszeniu warunków środowiskowych oraz zastosowaniu mechanizacji najbardziej uciążliwych prac związanych z obsługą zwierząt.
Wszystkie te zmiany w technologii produkcji i organizacji pracy znalazły odbicie w projektowaniu budynków dla zwierząt i urządzeń technicznych w budownictwie inwentarskim.
Budynki dla produkcji zwierzęcej w warunkach polskich pod względem organizacji produkcji dzielą się na dwie podstawowe kategorie:
budynki dla zwierząt w gospodarstwach małych — indywidualnych, które występują na działkach zagrodowych; obsada zwierząt w tych budynkach, obejmuje przeważnie kilka do kilkunastu, a nie przekracza kilkudziesięciu sztuk zwierząt,
budynki lub zespoły budynków dla zwierząt w gospodarstwach wielkoobszarowych, występujące w ośrodkach produkcyjnych i obejmujące przeciętnie kilkadziesiąt do kilkuset zwierząt.
Zakres produkcji zwierzęcej w obu kategoriach gospodarstw jest uzależniony od bazy paszowej, jaką dysponuje gospodarstwo. Inną formą zaopatrzenia gospodarstwa, nie związaną z obszarem użytków rolnych, są pasze pochodzenia przemysłowego, tzn. wytwarzane w wytwórniach pasz.
Budynki produkcyjne przeznaczone dla produkcji zwierzęcej, nazywane również fermami, mogą występować jako pojedyncze obiekty lub zespoły powiązane funkcjonalnie z budynkami pomocniczymi (składy i magazyny pasz objętościowych, pasz, silosy na kiszonkę).
W tradycyjnych układach, zarówno ośrodków produkcyjnych w gospodarstwach wielkoobszarowych, jak i na działkach zagrodowych, budynki dla zwierząt występują obok innych budynków koniecznych dla prowadzenia produkcji rolnej. Szczególnie jest to widoczne w ośrodkach produkcyjnych gospodarstw dużych, gdzie często spotyka się również magazyny zbożowe, gorzelnie, płatkarnie i inne zabudowania.
W nowoczesnym gospodarstwie rolnym, opartym na specjalizacji produkcji, budynki są przystosowane do jednego zasadniczego kierunku produkcji. Specjalizacja ta dotyczy przede wszystkim produkcji zwierzęcej, gdzie występuje podział na różne gatunki zwierząt, np.: owce, krowy, trzoda chlewna, czy drób lub też są hodowane zwierzęta według ich przeznaczenia — krowy mleczne, bukaty na mięso, tucz trzody chlewnej, hodowla zarodowa. Taki system produkcji zwierzęcej przynosi wiele korzyści zarówno ze względu na wysokiej jakości produkt końcowy, jak też ze względu na organizację produkcji, tzn. ograniczenie, lub też prawie całkowite eliminowanie uciążliwej pracy ręcznej na rzecz pracy zmechanizowanej (maszyny i urządzenia do obsługi zwierząt), ujednolicenie pasz przeznaczonych do skarmiania, przystosowany do jednego rodzaju zwierząt system zadawania pasz i usuwania obornika, odpowiedni zestaw maszyn i urządzeń.
Ośrodek produkcyjny, w którym jest prowadzona specjalistyczna produkcja zwierzęca, jest zespołem budynków i urządzeń pomocniczych połączonych wspólnym cyklem produkcyjnym. W zależności od systemu chowu, budynki dla zwierząt (zwane także budynkami inwentarskimi) dzielą się na budynki zamknięte (alkierzowe) i budynki otwarte. W budynkach tych występują pomieszczenia główne, tzn. hale dla zwierząt, oraz pomieszczenia pomocnicze i usługowe.
Do pomieszczeń pomocniczych zaliczana jest paszarnia, zlewnia mleka i ewentualnie w gospodarstwach większych dojarnia. Do pomieszczeń usługowych zaś — dyżurka dla personelu obsługującego, szatnia, natryski, urządzenia sanitarne. Ponadto występują urządzenia związane z chowem zwierząt, takie jak: silosy na kiszonki, gnojownie, zbiorniki na gnojówkę, wybiegi itp.
Budynki inwentarskie należy lokalizować na terenach dobrze nasłonecznionych i zapewniających odpływ wód powierzchniowych i opadowych. Budynki należy sytuować osią podłużną północ-południe, z dopuszczalnym odchyleniem do 30%. Wyjątek stanowią budynki przeznaczone do chowu wolnowybiegowego oraz budynki, w których zwierzęta są umieszczone wzdłuż jednej ściany. Takie budynki sytuowane są przeważnie osią podłużną wschód-zachód z dopuszczalnym odchyleniem do 30%.
Program ilościowy i jakościowy ferm jest określony na podstawie planu urzędzeniowo-rolnego, który sporządza się dla każdego gospodarstwa rolnego. Wielkość fermy uzależniona jest od kierunku produkcji, bazy paszowej, stopnia specjalizacji i mechanizacji, warunków zoohigienicznych itp.
Podstawową jednostką wymiarowania ferm dla zwierząt jest tzw. Duża Jednostka Przeliczeniowa (DJP).
Budynki dla bydła
Budynki dla drobiu
Budynki dla owiec
Budynki dla trzody chlewnej
Budynki i urządzenia związane z produkcją zwierzęcą
Elementy wyposażenia
Elementy wyposażenia
Elementy wyposażenia
Elementy wyposażenia budynków dla bydła
Gnojownie i zbiorniki na gnojówkę
Obora wolnostanowiskowa
Obora wolnowybiegowa
Pomieszczenia pomocnicze
Pomieszczenia pomocnicze
Pomieszczenia pomocnicze
Pomieszczenia pomocnicze
Rodzaje budynków
Rodzaje budynków
Rodzaje budynków
Silosy na kiszonkę
Warunki środowiskowe w budynkach dla zwierząt
Wybiegi i ogrodzenia