Etapy produkcji kamienia budowlanego
Kamień budowlany przechodzi w procesie produkcyjnym wionę na rys. 1-1.
Budulec kamienny, obejmujÄ…cy asortymenty przeznaÂczone na wÄ…tek konstrukcji Å›ciennych wg BN-74/8841-19, jak: różne postacie kamienia Å‚amanego, kamieÅ„ Å‚upany, kamieÅ„ regularny (bloczki murowe), ma zastosowanie głóÂwnie w budownictwie wiejskim i tam, gdzie kamieÅ„ jest maÂteriaÅ‚em miejscowym. Dlatego z kamienioÅ‚omu trafia on bezpoÅ›rednio na budowÄ™ — z pominiÄ™ciem zakÅ‚adu obróbczego. Podobnie bezpoÅ›rednio na budowÄ™ jest dostarczany kamieÅ„ polny i otoczaki, stanowiÄ…ce najprymitywniejszÄ… poÂstać budulca kamiennego, nie pochodzÄ…cÄ… zresztÄ… z kamieÂnioÅ‚omu. Natomiast wszystkie etapy przechodzi po wydoÂbyciu kamieÅ„ przeznaczony na elementy kamienne.
Urabianie skaÅ‚y polegajÄ…ce na oddzielaniu (odspaÂjaniu) od masywu skalnego (calizny w zÅ‚ożu) fragmentów skaÅ‚y jest pierwszym etapem procesu produkcji kamienia budowlanego; stanowi ono podstawowÄ… czynność należącÄ…
do robót eksploatacyjnych w kamieniołomie. Urabianie skał do różnych celów może odbywać się różnymi sposobami, tj. ręcznie, mechanicznie, przy użyciu materiałów wybuchowych oraz hydromonitorarai.
Surowiec kamienny uzyskany powyższymi sposobami jest — do czasu jego usuniÄ™cia z kamienioÅ‚omu — nazywany urobkiem, a podatność skaÅ‚y na uraÂbianie, mierzona iloÅ›ciÄ… pracy potrzebnej do uzyskania jednostki objÄ™toÅ›ciowej urobku — urabialnoÅ›ciÄ… skaÅ‚y. Wybór metody urabiania jest zależny zarówno od warunÂków zÅ‚ożowych, tj. np. odbocznoÅ›ci skaÅ‚y (która — zależnie od spÄ™kania, obecÂnoÅ›ci przerostów lub innych wad skaÅ‚y — umożliwia uzyskanie wielkich, Å›rednich lub maÅ‚ych bloków kamiennych) i oddzielnoÅ›ci skaÅ‚y (która okreÅ›la podatność skaÅ‚y do pÄ™kania zgodnie z tzw. pÅ‚aszczyznami oddzielnoÅ›ci przy uderzeniu bezpoÅ›rednim lub przy rozparciu klinem), jak i od późniejszego przeznaczenia urobku. Na przyÂkÅ‚ad urabianie za pomocÄ… materiałów wybuchowych na zastosowanie przede wszystkim przy wydobywaniu skai przeznaczonych ma kruszywo oraz na budulec kamienny w poÂstaci kamienia Å‚amanego, a w niewielkim zakresie jako czynność pomocnicza przy odÂspajaniu bloków budowlanych. Natomiast dla potrzeb kamieniarstwa w Polsce najpowszechniej jest stosowane urabianie rÄ™czne, a w dużo mniejszym zakresie'—mechaniczne. Urabianie rÄ™czne obydwa siÄ™ za pomocÄ… klinów, Å‚omów, kilofów i oskardów. OdspaÂjanie bryÅ‚ Å‚omami stosuje siÄ™ w zÅ‚ożach uwarstwionych i tylko wówczas, gdy warstwy nie sÄ… grubsze niż 0,4 m<13>. W innych przypadkach stosuje siÄ™ klinowanie, przy którym wzdÅ‚uż linii zamierzonego podziaÅ‚u skaÅ‚y wykuwa siÄ™ lub wywierca rzÄ…d gniazd na kliny, które nastÄ™pnie pobijÄ… siÄ™ mÅ‚otami.
Efektem klinowania jest oddzielenie od calizny odÅ‚amu skalnego o ksztaÅ‚cie w przyÂbliżeniu regularnym, a po odpowiednim podziale i ewentualnie dalszym wyrównaniu uzyskanie tzw. bloków surowych krzesanych albo pÅ‚yt surowych. PÅ‚yty surowe sÄ… to bloki surowe krzesane bÄ…dź też Å‚upane lub tylko klinowane, których grubość jest co najÂmniej pięć razy niniejsza niż szerokość*20'. Zarówno bloki, jak pÅ‚yty surowe stanowiÄ… surowiec kamieniarski, tj. półfabrykat przeznaczony do produkcji elementów kamiennych w zakÅ‚adach obróbczych. Warunki, jakim te półfabrykaty powinny odpowiadać, okreÅ›Âlono w BN-74/6716-03.
Na surowiec kamieniarski nadajÄ… siÄ™ skaÅ‚y w takich zÅ‚ożach, które pozwalajÄ… na uzyÂskiwanie bÅ‚oków-monoiitów, tzn. w zÅ‚ożach o odpowiedniej blocznoÅ›ci.
Urabianie mechaniczne za pomocÄ… maszyn wycinajÄ…cych bloki bezpoÅ›rednio z caÂlizny znalazÅ‚y w polskim przemyÅ›le kamieniarskim zastosowanie jedynie przy produkcji bloczków wielocegÅ‚owych z wapienia piÅ„czowskiego jako budulca kamiennego objÄ™tego PN-55/B-11140. Wyrób elementów kamiennych i zwiÄ…zane z tym rodzaje obróbki kamienia omówiono w p. 1.4.