Przechowalnie owoców i warzyw
Przechowalnictwo owoców i warzyw na szerszą skalę rozwinęło się na przestrzeni kilku ostatnich dziesiątków lat. W latach ubiegłych przechowywanie owoców i warzyw odbywało się w piwnicach, kopcach lub dołach zabezpieczających przed wpływami atmosferycznymi.
Wraz z rozwojem sadownictwa i warzywnictwa, zaczęto budować specjalne budynki, odpowiadające warunkom zachowania trwałości i świeżości owoców i warzyw w czasie składowania w okresie zimowym.
Współcześnie znane są dwie metody przechowywania owoców i warzyw:
chłodzenie zimnym powietrzem, zaraz po zbiorze i utrzymywanie w tym stanie aż do końca składowania. Owoce ochładzane są zarówno w komorach chłodniczych, jak też w czasie transportu,
gazowanie warzyw i owoców, polegające na zbiorze niedojrzałych produktów i przetrzymywanie w zamkniętych pomieszczeniach, do których wprowadza się gaz — etylen. Etylen przyśpiesza procesy oddychania i powoduje szybsze dojrzewanie. Metoda ta znana i rozpowszechniona za
granicą, szczególnie stosowana jest przy przechowywaniu pomidorów (rys. 3.11.).
Wszystkie przechowalnie owoców i warzyw można podzielić na dwie kategorie:
przechowalnie gospodarcze, budowane bezpośrednio przy sadach,
przechowalnie handlowe — w punktach skupu, lokalizowane przy dogodnej komunikacji, przeznaczone dla bieżącego zaopatrzenia rynku.
Przechowalnie typu handlowego, mogące pomieścić zaledwie niewielką część corocznych zbiorów, mają charakter przepływowy i nie są przystosowane do dłuższego magazynowania i przechowywania owoców. Dlatego też największe zadanie, w zakresie magazynowania i przechowywania owoców, spoczywa na przechowalniach typu gospodarczego.
Właściwe warunki do przechowywania owoców i warzyw uzyskuje się przy zachowaniu następujących warunków:
optymalna temperatura wewnętrzna komór przechowalniczych powinna wynosić od 0° do +4°C; okresowy krótkotrwały wzrost temperatury do kilku stopni powyżej zera nie stanowi poważniejszego niebezpieczeństwa dla owoców,
komory powinny być przewietrzane za pomocą chłodnego powietrza, celem usunięcia gazów wydzielanych przez' owoce, jak również — celem ewentualnego obniżenia temperatury wewnętrznej w komorach;
wnętrza komór muszą mieć zapewnioną odpowiednią klimatyzację (naturalną lub sztuczną); najodpowiedniejsza wilgotność względna powietrza powinna wynosić 85 -5- 90%.
Owoce są magazynowane w przechowalni w skrzynkach drewnianych o wymiarach 50 X 40 X 33 cm. Łączny ciężar skrzynki z owocami wynosi ok. 25 — 30 kg. W kubaturze 1 m3 mieści się przeciętnie 15 skrzynek o łącznej wadze około 375 -r- 450 kg. Wahania wagi załadowanych skrzynek zależne są od gatunku i rodzaju owoców.
W niektórych krajach, przy zastosowaniu transportu mechanicznego, używane są skrzynie o większych wymiarach (rys. 3.12., 3.13.).
W przechowalniach starszego typu, skrzynki z owocami ustawiane bezpośrednio jedna na drugiej, do wysokości przeciętnej około 2,5 m — z zachowaniem większej ilości przejść kontrolnych o szerokości około 70 cm. Obecnie skrzynki w przechowalniach są ustawiane nawet do wysokości 4,0 m, a przejścia kontrolne ograniczone są do niezbędnego minimum, lub też komory są wypełniane całkowicie (rys. 3.14., 3.15.).
Klimatyzacja wewnętrzna (temperatura i wilgotność) może być uzyskiwana przy wykorzystaniu naturalnych warunków powietrza i gruntu, a można zastosować również odpowiednie urządzenia mechaniczne: chłodnicze i klimatyzacyjne.
W Polsce najbardziej rozpowszechnione są przechowalnie gospodarcze o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset ton owoców. Dla małych sadów (od kilku do kilkunastu ha) są realizowane przechowalnie o pojemności w granicach 25-- 200 ton.
Owoce są magazynowane w przechowalni w skrzynkach drewnianych o wymiarach 50 X 40 X 33 cm. Łączny ciężar skrzynki z owocami wynosi ok. 25 -r- 30 kg. W kubaturze 1 m3 mieści się przeciętnie 15 skrzynek o łącznej wadze około 375 -f- 450 kg. Wahania wagi załadowanych skrzynek zależne są od gatunku i rodzaju owoców.
W niektórych krajach, przy zastosowaniu transportu mechanicznego, używane są skrzynie o większych wymiarach.
W przechowalniach starszego typu, skrzynki z owocami ustawiane bezpośrednio jedna na drugiej, do wysokości przeciętnej około 2,5 m — z zachowaniem większej ilości przejść kontrolnych o szerokości około 70 cm. Obecnie skrzynki w przechowalniach są ustawiane nawet do wysokości 4,0 m, a przejścia kontrolne ograniczone są do niezbędnego minimum, lub też komory są wypełniane całkowicie.
Klimatyzacja wewnętrzna (temperatura i wilgotność) może być uzyskiwana przy wykorzystaniu naturalnych warunków powietrza i gruntu, a można zastosować również odpowiednie urządzenia mechaniczne: chłodnicze i klimatyzacyjne.
W Polsce najbardziej rozpowszechnione są przechowalnie gospodarcze o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset ton owoców. Dla małych sadów (od kilku do kilkunastu ha) są realizowane przechowalnie o pojemności w granicach 25-f- 200 ton (rys. 3.16., 3.17., 3.18., 3.19.). Dla większych sadów (od kilkunastu do kilkudziesięciu ha) — wielkość przechowalni wynosi około 200 -f- 1000 i więcej ton owoców (rys. 3.20., 3.21., 3.22.).
Większe przechowalnie realizowane są przeważnie w PGR-ach lub
też mogą to być przechowalnie spółdzielcze dla zrzeszonych drobnych producentów. Mniejsze przechowalnie są przystosowane z reguły do klimatyzacji w warunkach naturalnego klimatu otoczenia i pory roku, a przechowalnie większe są projektowane obecnie przy zastosowaniu sztucznych urządzeń chłodzących i klimatyzacyjnych.
Warunki gospodarcze i klimatyczne naszego kraju, a również możliwości zaopatrzenia przechowalni w odpowiednie urządzenia techniczne,
wykazały, że przechowalnie gospodarcze, dotychczas realizowane, można podzielić na 3 typy:
całkowicie zagłębione w gruncie (podziemne) — spotykane najczęściej na terenach podgórskich,
częściowo zagłębione a częściowo wykonane ponad powierzchnią (półziemne),
3) wykonane całkowicie na powierzchni gruntu (nadziemne).
Podział na 3 wyżej wymienione typy ma uzasadnienie dla przechowalni gospodarczych, przystosowanych do klimatyzacji w oparciu o naturalne warunki otoczenia. Większe przechowalnie z mechanicznymi urządzeniami klimatyzacyjnymi są budowane z reguły na powierzchni i wymagają odpowiednio udoskonalonych materiałów budowlanych i metod wykonawstwa. Projektowanie przechowalni tego typu wymaga przede wszystkim udziału specjalistów od urządzeń chłodniczych.
Przeciętna wielkość poszczególnych komór do przechowywania owoców obejmuje kilkanaście do kilkudziesięciu ton. Różne gatunki i rodzaje owoców wymagają w zasadzie oddzielnych komór. Przechowalnie najmniejsze są z reguły jednokomorowe, a przechowalnie większe powinny być wielokomorowe.
Założenia programowe obejmują:
ogólną kubaturę komór przechowalni — przy założeniu odpowiedniej powierzchni do wysokości ładownej komór, wysokość komór nie powinna być mniejsza od 3,5 m i nie powinna przekraczać 5,0 m (komory obszerniejsze są przeważnie wyższe); na 1 tonę owoców przewidywać należy około 5 m3 kubatury wewnętrznej komór (brutto, to zn., z przejściami wewnętrznymi i wolną przestrzenią na dole i pod stropem),
pakownia i sortownia (jako jedno wspólne pomieszczenie) powinna wynosić co najmniej 50% powierzchni komór do czasowego magazynowania owoców, zwłaszcza w latach większego urodzaju,
w przechowalniach większych niezbędne są dodatkowe pomieszczenia na warsztaty reperacyjne i na materiały do opakowań, a również — ew. garaże;' pomieszczenia te mogą być zaprojektowane we wspólnym budynku, lub też oddzielnie.
Ważnym czynnikiem w układzie funkcjonalnym przechowalni jest transport wewnętrzny — z komór do pakowni i odwrotnie. Najbardziej dogodny jest transport wyłącznie poziomy, przy zastosowaniu wózków ręcznych lub najprostszych transporterów.
Z uwagi na powyższe okoliczności, najdogodniejsze są przechowalnie z wejściem do komór i innych pomieszczeń pomocniczych na poziomie podłogi pakowni.
Pakownia z sortownią oraz inne pomieszczenia pomocnicze — w przechowalniach zagłębionych w gruncie, mogą być przybudowane obok komór, lub też mogą stanowić nadbudówkę ponad komorami przechowalni. Konieczny jest wówczas transport pionowy za pomocą dźwigów, co przysparza dużo trudności w obsłudze przechowalni.
Przy założeniu maksymalnej ekonomii kosztów budowy i eksploatacji, jak również z uwagi na niedostateczną jeszcze w naszym kraju produkcję najprostszych sztucznych urządzeń klimatyzacyjnych, najbardziej praktyczne są przechowalnie częściowo zagłębione w gruncie (typ półziemny). Mogą one pożytecznie spełniać swą rolę (bez sztucznych urządzeń klimatyzacyjnych) nawet przy pojemności do kilkuset ton owoców.
Najbardziej odpowiednim podłożem pod budowę przechowalni jest glina. Zapewnia ona w znacznym stopniu stabilizację warunków klimatyzacyjnych, a zwłaszcza utrzymywanie mniej więcej równomiernej wilgotności gruntu. Budowa ścian bocznych, zagłębionych w gruncie i urządzenie podłoża w komorach (klepisko z gliny) powinny umożliwiać przekazywanie wilgoci z gruntu do wnętrza komór.
Korzystne jest zagłębienie przechowalni w gruncie aż do najwyższego poziomu wód gruntowych. Celem ewentualnego usunięcia nadmiaru wody, w przypadku większego nasycenia gruntu wilgocią, należy wykonać obok przechowalni studzienkę z kręgów betonowych (z pompą) i połączyć ją drenażem ze spodem przechowalni.
W przechowalniach zagłębionych w gruncie (bez sztucznej klimatyzacji) ściany boczne mogą być wykonane z betonu żwirowego, z kamienia lub z cegły — bez stosowania izolacji przeciwwilgociowej od strony zewnętrznej, aby naturalna wilgoć gruntu mogła przenikać łatwiej do wnętrza komór. Osłonę ścian od przemarzania w okresie zimy i przegrzewania w okresie ciepłych dni jesiennych stanowi zagłębienie komór w gruncie, które daje naturalną izolację termiczną. Wyprawa wewnętrzna ścian — całkowicie zbędna.
W przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją stosować należy mate-.riały i wykonanie jak najbardziej nowoczesne. Ściany zewnętrzne z cegły, lub z elementów prefabrykowanych, izolowane wełną szklaną lub żużlową, ew. styropianem. Wyprawa wewnętrzna ścian w tym przypadku konieczna.
Stropy w przechowalniach, w miarę możliwości, jak najbardziej lekkie, bez względu na klimatyzację naturalną lub sztuczną — na belkach stalowych odpowiednio zabezpieczonych antykorozyjnie, lub prefabrykowanych. Ocieplenie stropów w przechowalniach zwykłych: wentylowana warstwa trocin (np. trociny zmieszane na mokro z gaszonym wapnem objętościowo: 10 cz. trocin na 1 cz. ciasta wapiennego) i uklepana lekko na stropie, ałbo (w przechowalniach sztucznie oziębianych) warstwa izolacyjna na spodzie stropu z tych samych nowoczesnych materiałów, co na ścianach.
Podłogi: w przechowalniach zagłębionych, z klimatyzacją naturalną, najlepsze jest klepisko z gliny (unikać należy podłogi betonowej), a w przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją, podłogi muszą być izolowane podobnie jak ściany i stropy, z odpowiednio wykończoną powierzchnią, przystosowaną do ruchu wewnętrznego i obciążeń.
Obserwacje wykazały, że zalecana dawniej kilkakrotna wymiana powietrza w komorach, w najchłodniejszej porze doby, celem odświeżenia wnętrza komór i obniżenia temperatury wewnętrznej — nie jest warunkiem koniecznym. Najskuteczniejszym sposobem na oziębienia wnętrza komór, jak wykazały doświadczenia, jest naturalna wilgotność i temperatura gruntu, a jednorazowa wymiana powietrza w ciągu doby — w zupełności wystarcza.
Stosowana dotąd duża ilość otworów doprowadzających powietrze do komór i kominów wyprowadzających powietrze z komór na zewnątrz, okazała się zbyteczna.
Projekt doświadczalny zrealizowany przed dwoma laty, składający się z czterech komór, z możliwością zmagazynowania po 50 ton owoców w każdej (łącznie na 200 ton owoców) otrzymał tylko 2 kanały doprowa-
dzające powietrze (o przekroju około 100 X 100 cm), z dodatkowym napędem elektrycznym pobudzającym ruch powietrza. Oba kanały mogą być czynne równocześnie, ale wystarcza w zupełności uruchomienie jednego tylko kanału dla jednorazowej wymiany powietrza.
Otwory wyciągowe w stropach komór wyprowadzone zostały tylko na poddasze i mogą pozostawać bez zamknięcia. W ścianach szczytowych
wykonane zostały otwory o wymiarach około 2,00 X 1,00 m z żaluzjami. Przeciąg na poddaszu, przy ustawieniu budynku dłuższym bokiem wzdłuż kierunku południe-północ pobudza ruch powietrza i ułatwia wyciąg na zewnątrz, bez potrzeby wyprowadzania kominów ponad dach.
Tego rodzaju rozwiązanie, będące nowym usprawnieniem w budowie przechowalni, zapewnia większą skuteczność wentylacyjną i obniża koszt budowy.
W przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją, projekt wymaga każdorazowo odpowiednio uzasadnionych obliczeń wykonanych przez specjalistów.
Poziom podłogi w sortowniach może być podniesiony, z zastosowaniem rampy przy wejściu dla ułatwienia załadunku i wyładunku skrzynek z owocami. Bardziej słuszne wydaje się projektowanie (dla przechowalni większych) bezpośredniego wjazdu do sortowni wozem lub wózkami ręcznymi, w poziomie gruntu. Ułatwia to transport owoców z sadu aż do drzwi komór i ew. (wózkami ręcznymi) do wnętrza komór. Można również posiłkować się najprostszymi transporterami, ustawionymi ukośnie, do góry lub na dół, do transportu skrzynek z sortowni do komór.
Stosowane dawniej ruszty podłogowe, z pozostawieniem pustej przestrzeni wentylacyjnej pod rusztem, w świetle doświadczeń okazały się
zbędne. Skrzynki z owocami ustawiane są na legarach betonowych, z pozostawieniem maksymalnie 20 cm wolnej przestrzeni pod skrzynkami.
W przechowalniach dużych (kilka tys. ton) zmechanizowanych, a niekiedy zautomatyzowanych (automatyka instalacji chłodniczej), ważnym zagadnieniem jest przygotowywanie owoców do składowania, a następnie do ekspedycji. Do tych czynności jest przeznaczona hala sortowni wyposażona w sortownice, kalibrownice i urządzenia do pakowania. Sortowanie owoców polega na eliminowaniu owoców zepsutych, dotkniętych chorobą, uszkodzonych mechanicznie i o nieodpowiednim zabarwieniu.
Kalibrowanie odbywa się bez udziału człowieka — jest to czynność całkowicie zmechanizowana. Kalibrowanie najczęściej odbywa się według ciężaru owoców lub według średnicy, względnie łączy oba te pomiary.
Proces wszystkich czynności: transport, sortowanie, kalibrowanie, transport opakowań, pakowanie i ekspedycja, ujęty w jeden ciąg połączonych i skoordynowanych ze sobą urządzeń tworzy linię technologiczną.
Wszystkie nowoczesne urządzenia w przechowalniach owoców i warzyw stosowane są głównie po to, aby usprawnić pracochłonne czynności i zastąpić je maszynami i urządzeniami, które zagwarantują wysokie efekty ekonomiczne (rys. 3.28.).
W latach ubiegłych sposoby przechowywania ziemniaków były bardzo proste i do tego celu stosowane były kopce lub piwnice gospodarcze .
Pierwsze budynki przeznaczone do magazynowania i przechowywania ziemniaków zaczęto budować z początkiem bieżącego stulecia, głównie w Szwajcarii, Danii i Holandii.
Głównym celem przechowalnictwa ziemniaków konsumpcyjnych jest utrzymanie w okresie przechowywania własności smakowych, witamin i skrobi, a także zabezpieczenie ich przed gniciem i kiełkowaniem.
Ziemniaki w przechowalni przechodzą trzy fazy przemian:
dojrzewanie,
oddychanie,
okres spoczynku.
Dobre przechowywanie ma na celu sztuczne przedłużenie okresu spoczynku przy sprzyjających ku temu warunkach. Po wykopaniu ziemniaków, dojrzewcnie trwa 15 -f- 30 dni. Następnie odbywa się proces oddychania polegający na pobieraniu tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla.
Po tych dwóch fazach — zaczyna się okres spoczynku, czyli ograniczony proces życiowy, który trwa krótko, po czym ziemniaki zaczynają kiełkować. Z tą fazą wiąże się właściwe przechowywanie ziemniaków, które uzależnione jest od następujących czynników:
temperatura pomieszczenia: + 10° do + 15°C, która po 4 tygodniach spada do + 4°C, następnie do końca przechowywania powinna utrzymywać się w granicach + 4 do 7°C,
wilgotność względna powietrza początkowo 90 -f- 95%, do końca przechowywania 80 -f- 90%;
dostateczna zawartość tlenu w powietrzu,
brak dostępu światła.
Ażeby spełnić powyższe wymagania, budynek przeznaczony do przechowywania ziemniaków musi spełniać następujące warunki:
Głównym celem przechowalnictwa ziemniaków konsumpcyjnych jest utrzymanie w okresie przechowywania własności smakowych, witamin i skrobi, a także zabezpieczenie ich przed gniciem i kiełkowaniem.
Ziemniaki w przechowalni przechodzą trzy fazy przemian:
dojrzewanie,
oddychanie,
okres spoczynku.
Dobre przechowywanie ma na celu sztuczne przedłużenie okresu spoczynku przy sprzyjających ku temu warunkach. Po wykopaniu ziemniaków, dojrzewanie trwa 15 -S- 30 dni. Następnie odbywa się proces oddychania polegający na pobieraniu tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla.
Po tych dwóch fazach — zaczyna się okres spoczynku, czyli ograniczony proces życiowy, który trwa krótko, po czym ziemniaki zaczynają kiełkować. Z tą fazą wiąże się właściwe przechowywanie ziemniaków, które uzależnione jest od następujących czynników:
temperatura pomieszczenia: + 10° do + 15°C, która po 4 tygodniach spada do + 4°C, następnie do końca przechowywania powinna utrzymywać się w granicach + 4 do 7°C,
wilgotność względna powietrza początkowo 90 — 95%, do końca przechowywania 80 -f- 90%;
dostateczna zawartość tlenu w powietrzu,
brak dostępu światła.
Ażeby spełnić powyższe wymagania, budynek przeznaczony do przechowywania ziemniaków musi spełniać następujące warunki:
dostateczna izolacja cieplna,
możliwość regulowania wilgotności względnej powietrza i temperatury,
-— wymiana powietrza.
Ziemniaki przeznaczone do sadzenia (tzw. sadzeniaki) powinny być
przechowywane w innych warunkach mikroklimatycznych, a więc i w budynkach przystosowanych do tych warunków. .
Uprawa ziemniaków w Polsce prowadzona jest na obszarze 2,7 min. ha, czyli zajmuje ok. 14% ogólnego areału użytków rolnych. Zużycie wyprodukowanych ziemniaków przedstawia się następująco:
spożycie — 23,5%
pasza dla inwentarza — 52,0%
sadzeniaki — 18,0%
surowiec dla przemysłu — 6,2%
eksport sadzeniaków i jadalnych — 0,3%
Cały zbiór ziemniaków przechowywany jest przeważnie w przechowalniach już przestrzałych, które nie zapewniają właściwych warunków klimatycznych, wymaganych dla tego przechowalnictwa. Przeprowadzone badania i doświadczenia potwierdzają wielkie straty jakościowe i ilościo-
we ziemniaków przechowywanych w dotychczasowy sposób. Straty te w ciągu 7-miesięcznego przechowywania wynoszą:
masa ziemniaczana — 13,8%
skrobia — 8,7% witamina C — 55,8%
Dlatego też istnieje pilna potrzeba przejścia na system nowoczesnego przechowalnictwa ziemniaków (zarówno konsumpcyjnych, jak i sadzeniaków) z zastosowaniem niezbędnych urządzeń zapewniających właściwe warunki mikroklimatyczne.
Ze względu na funkcję, jaką pełnią poszczególne przechowalnie ziemniaków, można podzielić je na kilka typów:
przechowalnie gospodarcze (rys. 3.31., 3.32.),
punkty skupu ziemniaków (rys. 3.33., 3.34.),
przechowalnie towarowo-handlowe (rys. 3.35.),
podkiełkownie (rys. 3.36.).
Przechowalnie gospodarcze (w gospodarstwach mało- i wielkoobszarowych), oprócz pomieszczeń składowych, wyposażone są w pomieszczenia manipulacyjne, gdzie odbywa się wstępne sortowanie ziemniaków. W pomieszczeniu tym odbywa się również workowanie i ważenie. Powierzchnia manipulacyjna stanowi zwykle około 50% powierzchni składowej.
Ziemniaki w okresie przechowywania chronione są od światła, w związku z tym pomieszczenia składowe nie posiadają oświetlenia dziennego, pomieszczenia manipulacyjne natomiast powinny być oświetlone.
Sposób składowania ziemniaków polega na zsypywaniu ich w pryzmy do stałych komór lub formowanych boksów, do wysokości około 3,0 m. Podczas przechowywania, ziemniaki są przewietrzane chłodnym powietrzem, które doprowadza się pod pryzmy przy użyciu wentylacji mechanicznej i systemu kanałów nawiewnych. Kanały przebiegają pod podłogą przechowalni. Nad kanałami wentylacyjnymi ustawia się zwykle ażurowe klatki wentylacyjne, służące do równomiernego rozprowadzania powietrza w pryzmach.
Odprowadzanie powietrza z przechowalni na zewnątrz odbywa się za pomocą kanałów wywietrznych, umieszczonych w suficie lub ścianach przechowalni.
Przechowalnie gospodarcze mogą być realizowane jako budynki podziemne, częściowo zagłębione lub nadziemne.
Punkty skupu ziemniaków mają za zadanie przygotowanie ziemniaków do sprzedaży dla potrzeb krajowych i na eksport. Punkty te oprócz przyjmowania ziemniaków prowadzą również sortowanie, pakowanie i ważenie, a w niektórych przypadkach — mycie i usuwanie zanieczysz-
czeń. Przechowywanie ziemniaków w punktach skupu ma charakter okresowy (około 10 dni), dlatego też budynki nie wymagają tak dokładnej izolacji przed przenikaniem chłodu i ciepła.
Układ funkcjonalny przechowalni ziemniaków w punkcie skupu powinien uwzględniać następujące pomieszczenia:
pomieszczenie do przyjmowania ziemniaków ze środków transportowych,
pomieszczenie do wstępnego magazynowania ziemniaków przeznaczonych do sortowania,
pomieszczenie do sortowania, oczyszczania, pakowania w worki lub skrzynki i ważenia,
pomieszczenie do krótkotrwałego magazynowania ziemniaków przygotowanych do ekspedycji,
— pomieszczenie na ziemniaki odsortowane, odpadowe,
— pomieszczenie do załadunku ziemniaków przeznaczonych do wysyłki,
— pomieszczenia usługowe.
Punkty skupu, ze względu na dużą przelotowość powinny posiadać dużą sortownicę oraz odpowiednie środki transportu wewnętrznego, pozwalającego na szybki odbiór dostarczonych ziemniaków. Transport wewnętrzny powinien odbywać się jak najkrótszą trasą, umożliwiającą kierowanie dostarczonych ziemniaków do komór przechowalniczych, a stamtąd do zewnętrznych środków transportu (samochody, wagony).
Sortownia w magazynach punktów skupu ziemniaków musi być wyposażona w maszyny do sortowania z taśmami sortowniczymi, służącymi do wybierania ziemniaków chorych lub uszkodzonych, a ponadto — w szczotkarkę i półautomatyczną wagę-workownię (rys. 3.37., 3.38., 3.39., 3.40., 3.41.).
Poza pomieszczeniami produkcyjnymi występują w magazynach punktu skupu, również pomieszczenia usługowe, tzn. pomieszczenia administracyjne dla personelu obsługującego.
Przechowalnie handlowo-towarowe przeznaczone są do magazynowania ziemniaków zarówno kosumpcyjnych (na rynek krajowy i zagraniczny), jak i sadzeniaków.
Przechowalnia handlowo-towarowa składa się z następujących pomieszczeń:
pomieszczenia składowe na ziemniaki przeznaczone do sortowania,
komory przechowalnicze na ziemniaki przesortowane,
sortownia,
powierzchnia manipulacyjna (rozładunek i załadunek masy towarowej),
podręczny magazyn opakowań,
podręczny magazyn narzędzi,
pomieszczenia socjalne,
warsztat.
Pomieszczenia przechowalnicze izolowane są od pozostałych pomieszczeń trwałymi ścianami ze względu na temperaturę komór prze-chowalniczych.
Przechowalnie tego typu operują dużym obrotem masy towarowej, dlatego też zwykle są zmechanizowane, dotyczy to zwłaszcza urządzeń transportowych, za pomocą których przemieszcza się ziemniaki wewnątrz przechowalni, załadunku i wyładunku komór przechowalniczych, sortowania, pakowania i ważenia. Najczęściej stosowane są poziome środki transportu, tzn. transportery taśmowe. Pionowy transport odbywać się może za pomocą podnośników taśmowych.
Wydajność maszyn zainstalowanych w przechowalni powinna być dostosowana do pojemności przechowalni lub przerobu tak, aby wszystkie procesy produkcyjne tworzyły prostą linię technologiczną.
Podkiełkownie są budynkami przeznaczonymi do wcześniejszego pod-kiełkowywania ziemniaków-sadzeniaków w celu przyśpieszenia procesu
wysadzenia i zbioru. Sztuczne przyśpieszanie kiełkowania ziemniaków było znane od dawna i było prowadzone przez rolników sposobami prostymi, jak kosze napełnione torfem — skrzynki w piwnicach z dostępem światła, na klepiskach w stodołach itp.
W ostatnim 20-leciu podkiełkowywanie ziemniaków stało się nieodzownym zabiegiem przy hodowli i produkcji ziemniaków. Zabieg ten polega na przerwaniu naturalnego spoczynku kłębów i pobudzeniu uśpionych pączków do kiełkowania przez odpowiednie oświetlenie światłem sztucznym lub naturalnym przy zachowaniu odpowiedniej temperatury pomieszczenia, wilgotności i czasu podkiełkowywania.
Z przeprowadzonych badań i doświadczeń wynika, że budowa pod-kiełkowni, jako obiektów przeznaczonych wyłącznie do podkiełkowywania ziemniaków, jest ekonomicznie nieuzasadniona, ponieważ budynek wykorzystywany jest okresowo, tzn. 6—8 tygodni w ciągu roku. W związku z tym, najczęściej występujące podkiełkownie są budynkami połączonymi
z budynkami lub pomieszczeniami o innych funkcjach, np.: podkiełkow-nia z przechowalnią ziemniaków, sortownią lub innymi pomieszczeniami składowymi.
Najbardziej rozpowszechnioną formą jest podkiełkowywanie ziemniaków w skrzynkach ażurowych (rys. 3.44., 3.45., 3.46.). Stosowane są również inne metody, jak przezroczyste woreczki z tworzyw sztucznych zawieszanych na stojakach (rys. 3.47., 3.48.).
Przy podkiełkowywaniu światłem naturalnym szerokość pomieszczeń kiełkowni powinna umożliwiać naświetlanie promieniami słonecznymi
całego stosu ziemniaków, natomiast przy sztucznym oświetleniu — szerokość podkiełkowni nie odgrywa większej roli. Ze względu na kąt padania promieni słonecznych w podkiełkowniach ze światłem naturalnym należy unikać wysokich nadproży okiennych i parapetów — oświetlenie powinno wynosić 1:1—1:2 powierzchni okien do powierzchni podłogi. Przy sztucznym oświetleniu punkt świetlny składający się z dwóch lub trzech świetlówek — w zależności od wysokości stosów — powinien przypadać na 4 -f- 6 m2 powierzchni podkiełkowni, a promień oświetlenia jednego punktu nie powinien być większy niż 1,25 m.
Podkiełkownie mogą być budynkami zagłębionymi. w terenie lub naziemnymi.
Przechowywanie ziemniaków luzem jest najekonomiczniejsze — na 1 m2 powierzchni składowej, przy wysokości składowania 3,0 m, mieszczą się 2 tony ziemniaków (1 m3 ziemniaków waży 650 kg).
Przechowywanie ziemniaków w workach — na 1 m2 powierzchni, przy tej samej wysokości składowania mieści 1,5 tony ziemniaków. Natomiast przy przechowywaniu w skrzyniach paletowych — na 1 m2 powierzchni — 1,3 tony ziemniaków.
Nieodzownym warunkiem prawidłowego funkcjonowania przechowalni ziemniaków są właściwe założenia klimatyczne, co wiąże się z konstrukcją ścian, stropów i dachów o odpowiedniej izolacji i akumulacji cieplnej.
Przegrody w budynkach przechowalni muszą odpowiadać następującym wymaganiom:
utrzymywanie w pomieszczeniach wymaganej temperatury i wilgotności względnej,
utrzymanie wymaganej temperatury na wewnętrznej powierzchni przegród,
zapobieganie kondensacji pary wodnej na wewnętrznych powierzchniach i w przekroju przegród budowlanych,
— zabezpieczenie przegród przed przenikaniem wody deszczowej i nadmierną infiltracją powietrza.
Prawidłowe zaprojektowanie przegród budowlanych wymaga skrupulatnych obliczeń wszystkich procesów związanych z przenikaniem ciepła, wilgoci i powietrza — to bowiem decyduje o właściwym przechowalnictwie ziemniaków we wszystkich typach przechowalni.