Budynki usługowe
Planowany wzrost produkcji rolnej związany jest ściśle z rozwojem usług dla rolnictwa. Zadaniem tych usług jest uwolnienie gospodarstw rolnych od funkcji nie związanych bezpośrednio z produkcją w gospodarstwie. Rolnik-producent, przechodząc z ekstensywnej i wielokierunkowej do intensywnej i wyspecjalizowanej formy gospodarowania, gwarantującej dochodowość gospodarstwa, musi kooperować w ramach społecznego podziału pracy z wyspecjalizowanymi przedsiębiorstwami usługowymi.
Rozróżnia się następujące rodzaje usług dla rolnictwa, występujących w ramach zaplecza techniczno-gospodarczego na wsi:
usługi związane z mechanizacją produkcji rolnej: bazy sprzętu mechanicznego, udostępniające rolnikom wyspecjalizowany sprzęt rolniczy lub wykonujące za pomocą tego sprzętu odpowiednie zabiegi agrotechniczne (bazy kółek rolniczych, międzykółkowe bazy maszynowe) oraz warsztaty naprawcze zaplecza technicznego mechanizacji rolnictwa, przeprowadzające konserwacje, przeglądy, naprawy i remonty sprzętu i urządzeń mechanicznych (państwowe ośrodki maszynowe, filie państwowych ośrodków maszynowych i zakłady naprawcze mechanizacji rolnictwa).
usługi związane ze skupem produktów, wytwarzanych przez rolnictwo, zaopatrzeniem rolnictwa w niezbędne środki produkcji, transportem rolniczym itp. (bazy magazynowo-produkcyjne gminnych spółdzielni, punkty skupu jednostek przemysłu rolnego i spożywczego),
usługi rzemieślnicze, występujące w ramach zaplecza techniczno--gospodarczego),
służba agro-weterynaryjna, wprowadzająca i propagująca postępowe formy produkcji rolnej i hodowlanej oraz prowadząca lecznictwo weterynaryjne i nadzór sanitarno-weterynaryjny (agronomówki, punkty
Sale do ćwiczeń i gier sportowych znajdują się najczęściej przy szkołach. W niektórych przypadkach projektuje się sale sportowe dla popularnych lokalnie dyscyplin sportowych w połączeniu z terenami sportowymi (Rys. 1. 58., 1. 59.).
Program urządzeń sportowych zakłada, że korzysta z tych urządzeń ok. 5% ogółu ludności danego obszaru, na dwie zmiany. Lokalizacja terenów sportowych w osiedlach wiejskich powinna wiązać się z zielenią urządzoną, działką szkolną lub terenami rekreacyjnymi.
weterynaryjne i inseminacyjne, przychodnie i lecznice dla zwierząt, stację ochrony roślin),
— służba wodno-melioracyjna, związana z meloriacjami użytków rolnych i zielonych oraz gospodarką wodną i rybną, prowadząca prace melioracyjne i konserwacje urządzeń melioracyjnych (wodomistrzówki, rejonowe kierownictwo wodno-melioracyjne, bazy sprzętu ciężkiego).
Program i wielkość obiektów usługowych dla rolnictwa w poszczególnych jednostkach osadniczych uzależnione są od następujących czynników:
wielkości wsi i powierzchni rozłogu,
struktury własnościowej i kierunku produkcji,
funkcji wsi w sieci osadniczej,
położenia wsi w stosunku do -rynków zbytu.
We wsiach produkcyjnych przewiduje się minimalny program usług techniczno-gospodarczych:
baza kółka rolniczego,
zlewnia mleka, niektóre punkty skupu,
pojedyncze obiekty usług rzemieślniczych.
Większość usług dla rolnictwa skoncentrowana jest w osiedlach gminnych:
międzykółkowe bazy maszynowe, filie POM oraz w szerszym zasięgu państwowe ośrodki maszynowe,
punkty skupu w zasięgu gminy, jak skup jaj, warzyw, owoców, runa leśnego, jak skup zboża, okopowych, pasz treściwych, żywca, drobiu, surowców włókienniczych, warzyw, owoców i zbyt materiału siewnego i sadzeniowego, nawozów mineralnych, wapna, opału, pasz, materiałów budowlanych itp.,
— usługi rzemiosła uciążliwego, związanego z ośrodkiem techniczno--gospodarczym,
agronomówki, punkty weterynaryjne i inseminacyjne oraz w szerszym zasięgu stacje ochrony roślin i przychodnie weterynaryjne,
wodomistrzówki oraz rejonowe kierownictwo wodno-melioracyjne.
Obiekty związane z usługami dla produkcji rolnej lokalizowane są często przypadkowo, w rozproszeniu, niekiedy w obrębie strefy mieszkaniowej. Wzrost inwestycji usługowych i znaczenia społeczno-gospodarczego tych usług powodują konieczność wyodrębnienia ich w wydzielonej strefie zabudowy wsi, jako ośrodka techniczno-gospodarczego (Rys. 2.1., 2. 2.).
Koncentracja zabudowy usługowej umożliwia wspólne uzbrojenie terenu ośrodka i zastosowanie wspólnych urządzeń zaopatrzenia w wodę, odprowadzenia ścieków i ogrzewania budynków, łączenia niektórych obiektów w budynkach wielofunkcyjnych oraz skrócenia ciągów komunikacyjnych.
Warunki lokalizacyjne dla ośrodków techniczno-gospodarczych są w zasadzie podobne do warunków dla ośrodków produkcyjnych w państwowych gospodarstwach rolnych i spółdzielniach produkcyjnych:
-— dogodne połączenie z komunikacją zewnętrzną, omijające strefę mieszkaniową i społeczno-usługową,
dogodne połączenie ze strefą zabudowy zagrodowej i rozłogiem wsi,
teren możliwie płaski o niewielkim spadku, umożliwiającym odprowadzenie wód opadowych,
teren suchy, o dobrej nośności gruntu i niskim poziomie wód zaskórnych,
teren, umożliwiający zaopatrzenie w wodę i odprowadzenie ścieków,
teren umożliwiający etapową rozbudowę i ewentualne przekształcenie ośrodka techniczno-gospodarczego w ośrodek produkcyjny w przypadku przejścia na społeczne forniy gospodarowania i koncentracji produkcji,
teren, znajdujący się od strony zawietrznej w stosunku do zabudowy mieszkaniowej, umożliwiający oddzielenie od osiedla pasem zieleni izolacyjnej i zachowanie strefy ochronnej, zgodnej z przepisami dla poszczególnych obiektów zaplecza technicznego (odległość od zabudowy mieszkaniowej: warsztaty rolnicze, międzykółkowe bazy magazynowe, filie POM — 50 m, państwowe ośrodki maszynowe, zakłady remontowo--budowlane, betoniarnie — 75 m, rzemiosło uciążliwe — 100 m.).
W odniesieniu do istniejących terenów budowlanych w przypadku konieczności rozbudowy oraz przy wyznaczaniu nowych lokalizacji obiektów usługowych ważnym ograniczeniem, które należy brać pod uwagę, jest ochrona gleb o dobrych klasach bonitacyjnych.
Agronomówki
Bazy kółek rolniczych
Bazy magazynowo-produkcyjne gminnych spółdzielni
Filie państwowych ośrodków maszynowych
Garaże na ciągniki i szopy na maszyny rolnicze
Magazyny nawozów sztucznych i środków ochrony roślin
Magazyny ogólne
Międzykółkowe bazy maszynowe
Państwowe ośrodki maszynowe
Przychodnie dla zwierząt i lecznice weterynaryjne
Warsztaty POM
Warsztaty naprawcze MBM i filii POM
Zlewnie mleka