Przechowalnictwo owoców i warzyw na szerszą skalę rozwinęło się na przestrzeni kilku ostatnich dziesiątków lat. W latach ubiegłych przecho­wywanie owoców i warzyw odbywało się w piwnicach, kopcach lub do­łach zabezpieczających przed wpływami atmosferycznymi. Wraz z rozwojem sadownictwa i warzywnictwa, zaczęto budować specjalne budynki, odpowiadające warunkom zachowania trwałości i świeżości owoców i warzyw w czasie składowania w okresie zimowym. Współcześnie znane są dwie metody przechowywania owoców i wa­rzyw: chłodzenie zimnym powietrzem, zaraz po zbiorze i utrzymywanie w tym stanie aż do końca składowania. Owoce ochładzane są zarówno w komorach chłodniczych, jak też w czasie transportu, gazowanie warzyw i owoców, polegające na zbiorze niedojrzałych produktów i przetrzymywanie w zamkniętych pomieszczeniach, do któ­rych wprowadza się gaz — etylen. Etylen przyśpiesza procesy oddychania i powoduje szybsze dojrzewanie. Metoda ta znana i rozpowszechniona za granicą, szczególnie stosowana jest przy przechowywaniu pomidorów (rys. 3.11.). Wszystkie przechowalnie owoców i warzyw można podzielić na dwie kategorie: przechowalnie gospodarcze, budowane bezpośrednio przy sadach, przechowalnie handlowe — w punktach skupu, lokalizowane przy dogodnej komunikacji, przeznaczone dla bieżącego zaopatrzenia rynku. Przechowalnie typu handlowego, mogące pomieścić zaledwie niewielką część corocznych zbiorów, mają charakter przepływowy i nie są przystosowane do dłuższego magazynowania i przechowywania owoców. Dlatego też największe zadanie, w zakresie magazynowania i przechowy­wania owoców, spoczywa na przechowalniach typu gospodarczego. Właściwe warunki do przechowywania owoców i warzyw uzyskuje się przy zachowaniu następujących warunków: optymalna temperatura wewnętrzna komór przechowalniczych po­winna wynosić od 0° do +4°C; okresowy krótkotrwały wzrost tempe­ratury do kilku stopni powyżej zera nie stanowi poważniejszego niebez­pieczeństwa dla owoców, komory powinny być przewietrzane za pomocą chłodnego powietrza, celem usunięcia gazów wydzielanych przez' owoce, jak również — celem ewentualnego obniżenia temperatury wewnętrznej w komorach; wnętrza komór muszą mieć zapewnioną odpowiednią klimatyzację (naturalną lub sztuczną); najodpowiedniejsza wilgotność względna po­wietrza powinna wynosić 85 -5- 90%. Owoce są magazynowane w przechowalni w skrzynkach drewnianych o wymiarach 50 X 40 X 33 cm. Łączny ciężar skrzynki z owocami wynosi ok. 25 — 30 kg. W kubaturze 1 m3 mieści się przeciętnie 15 skrzynek o łącznej wadze około 375 -r- 450 kg. Wahania wagi załadowanych skrzy­nek zależne są od gatunku i rodzaju owoców. W niektórych krajach, przy zastosowaniu transportu mechanicznego, używane są skrzynie o większych wymiarach (rys. 3.12., 3.13.). W przechowalniach starszego typu, skrzynki z owocami ustawiane bezpośrednio jedna na drugiej, do wysokości przeciętnej około 2,5 m — z zachowaniem większej ilości przejść kontrolnych o szerokości około 70 cm. Obecnie skrzynki w przechowalniach są ustawiane nawet do wyso­kości 4,0 m, a przejścia kontrolne ograniczone są do niezbędnego mini­mum, lub też komory są wypełniane całkowicie (rys. 3.14., 3.15.). Klimatyzacja wewnętrzna (temperatura i wilgotność) może być uzy­skiwana przy wykorzystaniu naturalnych warunków powietrza i gruntu, a można zastosować również odpowiednie urządzenia mechaniczne: chłod­nicze i klimatyzacyjne. W Polsce najbardziej rozpowszechnione są przechowalnie gospodarcze o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset ton owoców. Dla małych sadów (od kilku do kilkunastu ha) są realizowane przechowalnie o pojem­ności w granicach 25-- 200 ton. Owoce są magazynowane w przechowalni w skrzynkach drewnianych o wymiarach 50 X 40 X 33 cm. Łączny ciężar skrzynki z owocami wynosi ok. 25 -r- 30 kg. W kubaturze 1 m3 mieści się przeciętnie 15 skrzynek o łącznej wadze około 375 -f- 450 kg. Wahania wagi załadowanych skrzy­nek zależne są od gatunku i rodzaju owoców. W niektórych krajach, przy zastosowaniu transportu mechanicznego, używane są skrzynie o większych wymiarach. W przechowalniach starszego typu, skrzynki z owocami ustawiane bezpośrednio jedna na drugiej, do wysokości przeciętnej około 2,5 m — z zachowaniem większej ilości przejść kontrolnych o szerokości około 70 cm. Obecnie skrzynki w przechowalniach są ustawiane nawet do wyso­kości 4,0 m, a przejścia kontrolne ograniczone są do niezbędnego mini­mum, lub też komory są wypełniane całkowicie. Klimatyzacja wewnętrzna (temperatura i wilgotność) może być uzy­skiwana przy wykorzystaniu naturalnych warunków powietrza i gruntu, a można zastosować również odpowiednie urządzenia mechaniczne: chłod­nicze i klimatyzacyjne. W Polsce najbardziej rozpowszechnione są przechowalnie gospodarcze o pojemności od kilkudziesięciu do kilkuset ton owoców. Dla małych sadów (od kilku do kilkunastu ha) są realizowane przechowalnie o pojem­ności w granicach 25-f- 200 ton (rys. 3.16., 3.17., 3.18., 3.19.). Dla większych sadów (od kilkunastu do kilkudziesięciu ha) — wielkość przecho­walni wynosi około 200 -f- 1000 i więcej ton owoców (rys. 3.20., 3.21., 3.22.). Większe przechowalnie realizowane są przeważnie w PGR-ach lub też mogą to być przechowalnie spółdzielcze dla zrzeszonych drobnych producentów. Mniejsze przechowalnie są przystosowane z reguły do kli­matyzacji w warunkach naturalnego klimatu otoczenia i pory roku, a przechowalnie większe są projektowane obecnie przy zastosowaniu sztucznych urządzeń chłodzących i klimatyzacyjnych. Warunki gospodarcze i klimatyczne naszego kraju, a również możli­wości zaopatrzenia przechowalni w odpowiednie urządzenia techniczne, wykazały, że przechowalnie gospodarcze, dotychczas realizowane, można podzielić na 3 typy: całkowicie zagłębione w gruncie (podziemne) — spotykane naj­częściej na terenach podgórskich, częściowo zagłębione a częściowo wykonane ponad powierzchnią (półziemne), 3) wykonane całkowicie na powierzchni gruntu (nadziemne). Podział na 3 wyżej wymienione typy ma uzasadnienie dla przecho­walni gospodarczych, przystosowanych do klimatyzacji w oparciu o na­turalne warunki otoczenia. Większe przechowalnie z mechanicznymi urządzeniami klimatyzacyjnymi są budowane z reguły na powierzchni i wymagają odpowiednio udoskonalonych materiałów budowlanych i me­tod wykonawstwa. Projektowanie przechowalni tego typu wymaga przede wszystkim udziału specjalistów od urządzeń chłodniczych. Przeciętna wielkość poszczególnych komór do przechowywania owo­ców obejmuje kilkanaście do kilkudziesięciu ton. Różne gatunki i rodzaje owoców wymagają w zasadzie oddzielnych komór. Przechowalnie naj­mniejsze są z reguły jednokomorowe, a przechowalnie większe powinny być wielokomorowe. Założenia programowe obejmują: ogólną kubaturę komór przechowalni — przy założeniu odpowied­niej powierzchni do wysokości ładownej komór, wysokość komór nie powinna być mniejsza od 3,5 m i nie powinna przekraczać 5,0 m (komory obszerniejsze są przeważnie wyższe); na 1 tonę owoców przewidywać należy około 5 m3 kubatury wewnętrznej komór (brutto, to zn., z przej­ściami wewnętrznymi i wolną przestrzenią na dole i pod stropem), pakownia i sortownia (jako jedno wspólne pomieszczenie) powinna wynosić co najmniej 50% powierzchni komór do czasowego magazyno­wania owoców, zwłaszcza w latach większego urodzaju, w przechowalniach większych niezbędne są dodatkowe pomieszcze­nia na warsztaty reperacyjne i na materiały do opakowań, a również — ew. garaże;' pomieszczenia te mogą być zaprojektowane we wspólnym budynku, lub też oddzielnie. Ważnym czynnikiem w układzie funkcjonalnym przechowalni jest transport wewnętrzny — z komór do pakowni i odwrotnie. Najbardziej dogodny jest transport wyłącznie poziomy, przy zastosowaniu wózków ręcznych lub najprostszych transporterów. Z uwagi na powyższe okoliczności, najdogodniejsze są przechowalnie z wejściem do komór i innych pomieszczeń pomocniczych na poziomie podłogi pakowni. Pakownia z sortownią oraz inne pomieszczenia pomocnicze — w prze­chowalniach zagłębionych w gruncie, mogą być przybudowane obok komór, lub też mogą stanowić nadbudówkę ponad komorami przecho­walni. Konieczny jest wówczas transport pionowy za pomocą dźwigów, co przysparza dużo trudności w obsłudze przechowalni. Przy założeniu maksymalnej ekonomii kosztów budowy i eksploatacji, jak również z uwagi na niedostateczną jeszcze w naszym kraju produkcję najprostszych sztucznych urządzeń klimatyzacyjnych, najbardziej prak­tyczne są przechowalnie częściowo zagłębione w gruncie (typ półziemny). Mogą one pożytecznie spełniać swą rolę (bez sztucznych urządzeń klima­tyzacyjnych) nawet przy pojemności do kilkuset ton owoców. Najbardziej odpowiednim podłożem pod budowę przechowalni jest glina. Zapewnia ona w znacznym stopniu stabilizację warunków klimaty­zacyjnych, a zwłaszcza utrzymywanie mniej więcej równomiernej wil­gotności gruntu. Budowa ścian bocznych, zagłębionych w gruncie i urzą­dzenie podłoża w komorach (klepisko z gliny) powinny umożliwiać prze­kazywanie wilgoci z gruntu do wnętrza komór. Korzystne jest zagłębienie przechowalni w gruncie aż do najwyższego poziomu wód gruntowych. Celem ewentualnego usunięcia nadmiaru wody, w przypadku większego nasycenia gruntu wilgocią, należy wykonać obok przechowalni studzienkę z kręgów betonowych (z pompą) i połączyć ją drenażem ze spodem przechowalni. W przechowalniach zagłębionych w gruncie (bez sztucznej klimaty­zacji) ściany boczne mogą być wykonane z betonu żwirowego, z kamienia lub z cegły — bez stosowania izolacji przeciwwilgociowej od strony ze­wnętrznej, aby naturalna wilgoć gruntu mogła przenikać łatwiej do wnętrza komór. Osłonę ścian od przemarzania w okresie zimy i przegrze­wania w okresie ciepłych dni jesiennych stanowi zagłębienie komór w gruncie, które daje naturalną izolację termiczną. Wyprawa wewnętrzna ścian — całkowicie zbędna. W przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją stosować należy mate-.riały i wykonanie jak najbardziej nowoczesne. Ściany zewnętrzne z cegły, lub z elementów prefabrykowanych, izolowane wełną szklaną lub żużlo­wą, ew. styropianem. Wyprawa wewnętrzna ścian w tym przypadku konieczna. Stropy w przechowalniach, w miarę możliwości, jak najbardziej lek­kie, bez względu na klimatyzację naturalną lub sztuczną — na belkach stalowych odpowiednio zabezpieczonych antykorozyjnie, lub prefabryko­wanych. Ocieplenie stropów w przechowalniach zwykłych: wentylowana warstwa trocin (np. trociny zmieszane na mokro z gaszonym wapnem objętościowo: 10 cz. trocin na 1 cz. ciasta wapiennego) i uklepana lekko na stropie, ałbo (w przechowalniach sztucznie oziębianych) warstwa izo­lacyjna na spodzie stropu z tych samych nowoczesnych materiałów, co na ścianach. Podłogi: w przechowalniach zagłębionych, z klimatyzacją naturalną, najlepsze jest klepisko z gliny (unikać należy podłogi betonowej), a w przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją, podłogi muszą być izolo­wane podobnie jak ściany i stropy, z odpowiednio wykończoną powierzch­nią, przystosowaną do ruchu wewnętrznego i obciążeń. Obserwacje wykazały, że zalecana dawniej kilkakrotna wymiana po­wietrza w komorach, w najchłodniejszej porze doby, celem odświeżenia wnętrza komór i obniżenia temperatury wewnętrznej — nie jest warun­kiem koniecznym. Najskuteczniejszym sposobem na oziębienia wnętrza komór, jak wykazały doświadczenia, jest naturalna wilgotność i tempe­ratura gruntu, a jednorazowa wymiana powietrza w ciągu doby — w zupełności wystarcza. Stosowana dotąd duża ilość otworów doprowadzających powietrze do komór i kominów wyprowadzających powietrze z komór na zewnątrz, okazała się zbyteczna. Projekt doświadczalny zrealizowany przed dwoma laty, składający się z czterech komór, z możliwością zmagazynowania po 50 ton owoców w każdej (łącznie na 200 ton owoców) otrzymał tylko 2 kanały doprowa- dzające powietrze (o przekroju około 100 X 100 cm), z dodatkowym na­pędem elektrycznym pobudzającym ruch powietrza. Oba kanały mogą być czynne równocześnie, ale wystarcza w zupełności uruchomienie jed­nego tylko kanału dla jednorazowej wymiany powietrza. Otwory wyciągowe w stropach komór wyprowadzone zostały tylko na poddasze i mogą pozostawać bez zamknięcia. W ścianach szczytowych wykonane zostały otwory o wymiarach około 2,00 X 1,00 m z żaluzjami. Przeciąg na poddaszu, przy ustawieniu budynku dłuższym bokiem wzdłuż kierunku południe-północ pobudza ruch powietrza i ułatwia wyciąg na zewnątrz, bez potrzeby wyprowadzania kominów ponad dach. Tego rodzaju rozwiązanie, będące nowym usprawnieniem w budowie przechowalni, zapewnia większą skuteczność wentylacyjną i obniża koszt budowy. W przechowalniach ze sztuczną klimatyzacją, projekt wymaga każdo­razowo odpowiednio uzasadnionych obliczeń wykonanych przez specja­listów. Poziom podłogi w sortowniach może być podniesiony, z zastosowaniem rampy przy wejściu dla ułatwienia załadunku i wyładunku skrzynek z owocami. Bardziej słuszne wydaje się projektowanie (dla przechowalni większych) bezpośredniego wjazdu do sortowni wozem lub wózkami ręcznymi, w poziomie gruntu. Ułatwia to transport owoców z sadu aż do drzwi komór i ew. (wózkami ręcznymi) do wnętrza komór. Można również posiłkować się najprostszymi transporterami, ustawionymi ukośnie, do góry lub na dół, do transportu skrzynek z sortowni do komór. Stosowane dawniej ruszty podłogowe, z pozostawieniem pustej prze­strzeni wentylacyjnej pod rusztem, w świetle doświadczeń okazały się zbędne. Skrzynki z owocami ustawiane są na legarach betonowych, z po­zostawieniem maksymalnie 20 cm wolnej przestrzeni pod skrzynkami. W przechowalniach dużych (kilka tys. ton) zmechanizowanych, a nie­kiedy zautomatyzowanych (automatyka instalacji chłodniczej), ważnym zagadnieniem jest przygotowywanie owoców do składowania, a następnie do ekspedycji. Do tych czynności jest przeznaczona hala sortowni wypo­sażona w sortownice, kalibrownice i urządzenia do pakowania. Sortowanie owoców polega na eliminowaniu owoców zepsutych, dotkniętych chorobą, uszkodzonych mechanicznie i o nieodpowiednim zabarwieniu. Kalibrowanie odbywa się bez udziału człowieka — jest to czynność całkowicie zmechanizowana. Kalibrowanie najczęściej odbywa się według ciężaru owoców lub według średnicy, względnie łączy oba te pomiary. Proces wszystkich czynności: transport, sortowanie, kalibrowanie, transport opakowań, pakowanie i ekspedycja, ujęty w jeden ciąg połączo­nych i skoordynowanych ze sobą urządzeń tworzy linię technologiczną. Wszystkie nowoczesne urządzenia w przechowalniach owoców i wa­rzyw stosowane są głównie po to, aby usprawnić pracochłonne czynności i zastąpić je maszynami i urządzeniami, które zagwarantują wysokie efekty ekonomiczne (rys. 3.28.). W latach ubiegłych sposoby przechowywania ziemniaków były bardzo proste i do tego celu stosowane były kopce lub piwnice gospodarcze . Pierwsze budynki przeznaczone do magazynowania i przechowywania ziemniaków zaczęto budować z początkiem bieżącego stulecia, głównie w Szwajcarii, Danii i Holandii. Głównym celem przechowalnictwa ziemniaków konsumpcyjnych jest utrzymanie w okresie przechowywania własności smakowych, witamin i skrobi, a także zabezpieczenie ich przed gniciem i kiełkowaniem. Ziemniaki w przechowalni przechodzą trzy fazy przemian: dojrzewanie, oddychanie, okres spoczynku. Dobre przechowywanie ma na celu sztuczne przedłużenie okresu spo­czynku przy sprzyjających ku temu warunkach. Po wykopaniu ziemnia­ków, dojrzewcnie trwa 15 -f- 30 dni. Następnie odbywa się proces oddy­chania polegający na pobieraniu tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla. Po tych dwóch fazach — zaczyna się okres spoczynku, czyli ograni­czony proces życiowy, który trwa krótko, po czym ziemniaki zaczynają kiełkować. Z tą fazą wiąże się właściwe przechowywanie ziemniaków, które uzależnione jest od następujących czynników: temperatura pomieszczenia: + 10° do + 15°C, która po 4 tygod­niach spada do + 4°C, następnie do końca przechowywania powinna utrzymywać się w granicach + 4 do 7°C, wilgotność względna powietrza początkowo 90 -f- 95%, do końca przechowywania 80 -f- 90%; dostateczna zawartość tlenu w powietrzu, brak dostępu światła. Ażeby spełnić powyższe wymagania, budynek przeznaczony do prze­chowywania ziemniaków musi spełniać następujące warunki: Głównym celem przechowalnictwa ziemniaków konsumpcyjnych jest utrzymanie w okresie przechowywania własności smakowych, witamin i skrobi, a także zabezpieczenie ich przed gniciem i kiełkowaniem. Ziemniaki w przechowalni przechodzą trzy fazy przemian: dojrzewanie, oddychanie, okres spoczynku. Dobre przechowywanie ma na celu sztuczne przedłużenie okresu spo­czynku przy sprzyjających ku temu warunkach. Po wykopaniu ziemnia­ków, dojrzewanie trwa 15 -S- 30 dni. Następnie odbywa się proces oddy­chania polegający na pobieraniu tlenu i wydalaniu dwutlenku węgla. Po tych dwóch fazach — zaczyna się okres spoczynku, czyli ograni­czony proces życiowy, który trwa krótko, po czym ziemniaki zaczynają kiełkować. Z tą fazą wiąże się właściwe przechowywanie ziemniaków, które uzależnione jest od następujących czynników: temperatura pomieszczenia: + 10° do + 15°C, która po 4 tygod­niach spada do + 4°C, następnie do końca przechowywania powinna utrzymywać się w granicach + 4 do 7°C, wilgotność względna powietrza początkowo 90 — 95%, do końca przechowywania 80 -f- 90%; dostateczna zawartość tlenu w powietrzu, brak dostępu światła. Ażeby spełnić powyższe wymagania, budynek przeznaczony do prze­chowywania ziemniaków musi spełniać następujące warunki: dostateczna izolacja cieplna, możliwość regulowania wilgotności względnej powietrza i tempe­ratury, -— wymiana powietrza. Ziemniaki przeznaczone do sadzenia (tzw. sadzeniaki) powinny być przechowywane w innych warunkach mikroklimatycznych, a więc i w budynkach przystosowanych do tych warunków. . Uprawa ziemniaków w Polsce prowadzona jest na obszarze 2,7 min. ha, czyli zajmuje ok. 14% ogólnego areału użytków rolnych. Zużycie wypro­dukowanych ziemniaków przedstawia się następująco: spożycie — 23,5% pasza dla inwentarza — 52,0% sadzeniaki — 18,0% surowiec dla przemysłu — 6,2% eksport sadzeniaków i jadalnych — 0,3% Cały zbiór ziemniaków przechowywany jest przeważnie w przecho­walniach już przestrzałych, które nie zapewniają właściwych warunków klimatycznych, wymaganych dla tego przechowalnictwa. Przeprowadzone badania i doświadczenia potwierdzają wielkie straty jakościowe i ilościo- we ziemniaków przechowywanych w dotychczasowy sposób. Straty te w ciągu 7-miesięcznego przechowywania wynoszą: masa ziemniaczana — 13,8% skrobia — 8,7% witamina C — 55,8% Dlatego też istnieje pilna potrzeba przejścia na system nowoczesnego przechowalnictwa ziemniaków (zarówno konsumpcyjnych, jak i sadzenia­ków) z zastosowaniem niezbędnych urządzeń zapewniających właściwe warunki mikroklimatyczne. Ze względu na funkcję, jaką pełnią poszczególne przechowalnie ziemniaków, można podzielić je na kilka typów: przechowalnie gospodarcze (rys. 3.31., 3.32.), punkty skupu ziemniaków (rys. 3.33., 3.34.), przechowalnie towarowo-handlowe (rys. 3.35.), podkiełkownie (rys. 3.36.). Przechowalnie gospodarcze (w gospodarstwach mało- i wielkoobszaro­wych), oprócz pomieszczeń składowych, wyposażone są w pomieszczenia manipulacyjne, gdzie odbywa się wstępne sortowanie ziemniaków. W pomieszczeniu tym odbywa się również workowanie i ważenie. Po­wierzchnia manipulacyjna stanowi zwykle około 50% powierzchni skła­dowej. Ziemniaki w okresie przechowywania chronione są od światła, w związku z tym pomieszczenia składowe nie posiadają oświetlenia dziennego, pomieszczenia manipulacyjne natomiast powinny być oświet­lone. Sposób składowania ziemniaków polega na zsypywaniu ich w pryzmy do stałych komór lub formowanych boksów, do wysokości około 3,0 m. Podczas przechowywania, ziemniaki są przewietrzane chłodnym powie­trzem, które doprowadza się pod pryzmy przy użyciu wentylacji mecha­nicznej i systemu kanałów nawiewnych. Kanały przebiegają pod podłogą przechowalni. Nad kanałami wentylacyjnymi ustawia się zwykle ażurowe klatki wentylacyjne, służące do równomiernego rozprowadzania powie­trza w pryzmach. Odprowadzanie powietrza z przechowalni na zewnątrz odbywa się za pomocą kanałów wywietrznych, umieszczonych w suficie lub ścianach przechowalni. Przechowalnie gospodarcze mogą być realizowane jako budynki pod­ziemne, częściowo zagłębione lub nadziemne. Punkty skupu ziemniaków mają za zadanie przygotowanie ziemnia­ków do sprzedaży dla potrzeb krajowych i na eksport. Punkty te oprócz przyjmowania ziemniaków prowadzą również sortowanie, pakowanie i ważenie, a w niektórych przypadkach — mycie i usuwanie zanieczysz- czeń. Przechowywanie ziemniaków w punktach skupu ma charakter okresowy (około 10 dni), dlatego też budynki nie wymagają tak dokładnej izolacji przed przenikaniem chłodu i ciepła. Układ funkcjonalny przechowalni ziemniaków w punkcie skupu po­winien uwzględniać następujące pomieszczenia: pomieszczenie do przyjmowania ziemniaków ze środków transpor­towych, pomieszczenie do wstępnego magazynowania ziemniaków przezna­czonych do sortowania, pomieszczenie do sortowania, oczyszczania, pakowania w worki lub skrzynki i ważenia, pomieszczenie do krótkotrwałego magazynowania ziemniaków przygotowanych do ekspedycji, — pomieszczenie na ziemniaki odsortowane, odpadowe, — pomieszczenie do załadunku ziemniaków przeznaczonych do wy­syłki, — pomieszczenia usługowe. Punkty skupu, ze względu na dużą przelotowość powinny posiadać dużą sortownicę oraz odpowiednie środki transportu wewnętrznego, po­zwalającego na szybki odbiór dostarczonych ziemniaków. Transport we­wnętrzny powinien odbywać się jak najkrótszą trasą, umożliwiającą kierowanie dostarczonych ziemniaków do komór przechowalniczych, a stamtąd do zewnętrznych środków transportu (samochody, wagony). Sortownia w magazynach punktów skupu ziemniaków musi być wy­posażona w maszyny do sortowania z taśmami sortowniczymi, służącymi do wybierania ziemniaków chorych lub uszkodzonych, a ponadto — w szczotkarkę i półautomatyczną wagę-workownię (rys. 3.37., 3.38., 3.39., 3.40., 3.41.). Poza pomieszczeniami produkcyjnymi występują w magazynach punktu skupu, również pomieszczenia usługowe, tzn. pomieszczenia admi­nistracyjne dla personelu obsługującego. Przechowalnie handlowo-towarowe przeznaczone są do magazynowa­nia ziemniaków zarówno kosumpcyjnych (na rynek krajowy i zagranicz­ny), jak i sadzeniaków. Przechowalnia handlowo-towarowa składa się z następujących po­mieszczeń: pomieszczenia składowe na ziemniaki przeznaczone do sortowania, komory przechowalnicze na ziemniaki przesortowane, sortownia, powierzchnia manipulacyjna (rozładunek i załadunek masy towa­rowej), podręczny magazyn opakowań, podręczny magazyn narzędzi, pomieszczenia socjalne, warsztat. Pomieszczenia przechowalnicze izolowane są od pozostałych po­mieszczeń trwałymi ścianami ze względu na temperaturę komór prze-chowalniczych. Przechowalnie tego typu operują dużym obrotem masy towarowej, dlatego też zwykle są zmechanizowane, dotyczy to zwłaszcza urządzeń transportowych, za pomocą których przemieszcza się ziemniaki wewnątrz przechowalni, załadunku i wyładunku komór przechowalniczych, sorto­wania, pakowania i ważenia. Najczęściej stosowane są poziome środki transportu, tzn. transportery taśmowe. Pionowy transport odbywać się może za pomocą podnośników taśmowych. Wydajność maszyn zainstalowanych w przechowalni powinna być dostosowana do pojemności przechowalni lub przerobu tak, aby wszystkie procesy produkcyjne tworzyły prostą linię technologiczną. Podkiełkownie są budynkami przeznaczonymi do wcześniejszego pod-kiełkowywania ziemniaków-sadzeniaków w celu przyśpieszenia procesu wysadzenia i zbioru. Sztuczne przyśpieszanie kiełkowania ziemniaków było znane od dawna i było prowadzone przez rolników sposobami pro­stymi, jak kosze napełnione torfem — skrzynki w piwnicach z dostępem światła, na klepiskach w stodołach itp. W ostatnim 20-leciu podkiełkowywanie ziemniaków stało się nieod­zownym zabiegiem przy hodowli i produkcji ziemniaków. Zabieg ten polega na przerwaniu naturalnego spoczynku kłębów i pobudzeniu uśpio­nych pączków do kiełkowania przez odpowiednie oświetlenie światłem sztucznym lub naturalnym przy zachowaniu odpowiedniej temperatury pomieszczenia, wilgotności i czasu podkiełkowywania. Z przeprowadzonych badań i doświadczeń wynika, że budowa pod-kiełkowni, jako obiektów przeznaczonych wyłącznie do podkiełkowywania ziemniaków, jest ekonomicznie nieuzasadniona, ponieważ budynek wy­korzystywany jest okresowo, tzn. 6—8 tygodni w ciągu roku. W związku z tym, najczęściej występujące podkiełkownie są budynkami połączonymi z budynkami lub pomieszczeniami o innych funkcjach, np.: podkiełkow-nia z przechowalnią ziemniaków, sortownią lub innymi pomieszczeniami składowymi. Najbardziej rozpowszechnioną formą jest podkiełkowywanie ziemnia­ków w skrzynkach ażurowych (rys. 3.44., 3.45., 3.46.). Stosowane są rów­nież inne metody, jak przezroczyste woreczki z tworzyw sztucznych za­wieszanych na stojakach (rys. 3.47., 3.48.). Przy podkiełkowywaniu światłem naturalnym szerokość pomieszczeń kiełkowni powinna umożliwiać naświetlanie promieniami słonecznymi całego stosu ziemniaków, natomiast przy sztucznym oświetleniu — sze­rokość podkiełkowni nie odgrywa większej roli. Ze względu na kąt pa­dania promieni słonecznych w podkiełkowniach ze światłem naturalnym należy unikać wysokich nadproży okiennych i parapetów — oświetlenie powinno wynosić 1:1—1:2 powierzchni okien do powierzchni podłogi. Przy sztucznym oświetleniu punkt świetlny składający się z dwóch lub trzech świetlówek — w zależności od wysokości stosów — powinien przypadać na 4 -f- 6 m2 powierzchni podkiełkowni, a promień oświetlenia jednego punktu nie powinien być większy niż 1,25 m. Podkiełkownie mogą być budynkami zagłębionymi. w terenie lub na­ziemnymi. Przechowywanie ziemniaków luzem jest najekonomiczniejsze — na 1 m2 powierzchni składowej, przy wysokości składowania 3,0 m, mieszczą się 2 tony ziemniaków (1 m3 ziemniaków waży 650 kg). Przechowywanie ziemniaków w workach — na 1 m2 powierzchni, przy tej samej wysokości składowania mieści 1,5 tony ziemniaków. Nato­miast przy przechowywaniu w skrzyniach paletowych — na 1 m2 po­wierzchni — 1,3 tony ziemniaków. Nieodzownym warunkiem prawidłowego funkcjonowania przechowalni ziemniaków są właściwe założenia klimatyczne, co wiąże się z konstruk­cją ścian, stropów i dachów o odpowiedniej izolacji i akumulacji cieplnej. Przegrody w budynkach przechowalni muszą odpowiadać następują­cym wymaganiom: utrzymywanie w pomieszczeniach wymaganej temperatury i wil­gotności względnej, utrzymanie wymaganej temperatury na wewnętrznej powierzchni przegród, zapobieganie kondensacji pary wodnej na wewnętrznych po­wierzchniach i w przekroju przegród budowlanych, — zabezpieczenie przegród przed przenikaniem wody deszczowej i nadmierną infiltracją powietrza. Prawidłowe zaprojektowanie przegród budowlanych wymaga skrupu­latnych obliczeń wszystkich procesów związanych z przenikaniem ciepła, wilgoci i powietrza — to bowiem decyduje o właściwym przechowal­nictwie ziemniaków we wszystkich typach przechowalni.