Kamień budowlany przechodzi w procesie produkcyjnym wionę na rys. 1-1. Budulec kamienny, obejmujący asortymenty przezna­czone na wątek konstrukcji ściennych wg BN-74/8841-19, jak: różne postacie kamienia łamanego, kamień łupany, kamień regularny (bloczki murowe), ma zastosowanie głó­wnie w budownictwie wiejskim i tam, gdzie kamień jest ma­teriałem miejscowym. Dlatego z kamieniołomu trafia on bezpośrednio na budowę — z pominięciem zakładu obróbczego. Podobnie bezpośrednio na budowę jest dostarczany kamień polny i otoczaki, stanowiące najprymitywniejszą po­stać budulca kamiennego, nie pochodzącą zresztą z kamie­niołomu. Natomiast wszystkie etapy przechodzi po wydo­byciu kamień przeznaczony na elementy kamienne. Urabianie skały polegające na oddzielaniu (odspa­janiu) od masywu skalnego (calizny w złożu) fragmentów skały jest pierwszym etapem procesu produkcji kamienia budowlanego; stanowi ono podstawową czynność należącą do robót eksploatacyjnych w kamieniołomie. Urabianie skał do różnych celów może odbywać się różnymi sposobami, tj. ręcznie, mechanicznie, przy użyciu materiałów wybuchowych oraz hydromonitorarai. Surowiec kamienny uzyskany powyższymi sposobami jest — do czasu jego usunięcia z kamieniołomu — nazywany urobkiem, a podatność skały na ura­bianie, mierzona ilością pracy potrzebnej do uzyskania jednostki objętościowej urobku — urabialnością skały. Wybór metody urabiania jest zależny zarówno od warun­ków złożowych, tj. np. odboczności skały (która — zależnie od spękania, obec­ności przerostów lub innych wad skały — umożliwia uzyskanie wielkich, średnich lub małych bloków kamiennych) i oddzielności skały (która określa podatność skały do pękania zgodnie z tzw. płaszczyznami oddzielności przy uderzeniu bezpośrednim lub przy rozparciu klinem), jak i od późniejszego przeznaczenia urobku. Na przy­kład urabianie za pomocą materiałów wybuchowych na zastosowanie przede wszystkim przy wydobywaniu skai przeznaczonych ma kruszywo oraz na budulec kamienny w po­staci kamienia łamanego, a w niewielkim zakresie jako czynność pomocnicza przy od­spajaniu bloków budowlanych. Natomiast dla potrzeb kamieniarstwa w Polsce najpowszechniej jest stosowane urabianie ręczne, a w dużo mniejszym zakresie'—mechaniczne. Urabianie ręczne obydwa się za pomocą klinów, łomów, kilofów i oskardów. Odspa­janie brył łomami stosuje się w złożach uwarstwionych i tylko wówczas, gdy warstwy nie są grubsze niż 0,4 m<13>. W innych przypadkach stosuje się klinowanie, przy którym wzdłuż linii zamierzonego podziału skały wykuwa się lub wywierca rząd gniazd na kliny, które następnie pobiją się młotami. Efektem klinowania jest oddzielenie od calizny odłamu skalnego o kształcie w przy­bliżeniu regularnym, a po odpowiednim podziale i ewentualnie dalszym wyrównaniu uzyskanie tzw. bloków surowych krzesanych albo płyt surowych. Płyty surowe są to bloki surowe krzesane bądź też łupane lub tylko klinowane, których grubość jest co naj­mniej pięć razy niniejsza niż szerokość*20'. Zarówno bloki, jak płyty surowe stanowią surowiec kamieniarski, tj. półfabrykat przeznaczony do produkcji elementów kamiennych w zakładach obróbczych. Warunki, jakim te półfabrykaty powinny odpowiadać, okreś­lono w BN-74/6716-03. Na surowiec kamieniarski nadają się skały w takich złożach, które pozwalają na uzy­skiwanie błoków-monoiitów, tzn. w złożach o odpowiedniej bloczności. Urabianie mechaniczne za pomocą maszyn wycinających bloki bezpośrednio z ca­lizny znalazły w polskim przemyśle kamieniarskim zastosowanie jedynie przy produkcji bloczków wielocegłowych z wapienia pińczowskiego jako budulca kamiennego objętego PN-55/B-11140. Wyrób elementów kamiennych i związane z tym rodzaje obróbki kamienia omówiono w p. 1.4.