Rodzaje obróbki kamienia w zależnoÅ›ci od metody i dokÅ‚adnoÅ›ci wyÂkonania
Blok surowy krzesany Å‚ub pÅ‚yta kamienna dostarczona do kamieniarskiego zakÅ‚adu obróbczego zostajÄ… poddane obróbce, która ma na celu: 1) uzyskanie wymaganego ksztaÅ‚tu elementu kamiennego, 2) nadanie powierzchniom licowym elementu wymagaÂnego wyglÄ…du (faktury).
Ze wzglÄ™du na zastosowanÄ… metodÄ™ doprowadzania bryÅ‚y kamiennej do wymaganego ksztaÅ‚tu, wymiarów i wyglÄ…du zewnÄ™trznego rozróżnia siÄ™ obróbki: a) udarowÄ… — przeprowadzonÄ… za pomocÄ… bezpoÅ›rednich lub poÅ›rednich uderzeÅ„ narzÄ™dziami kamieÂniarskimi, b) Å›ciernÄ… — wykonanÄ… przez dzielenie tej bryÅ‚y na trakach kamieniarÂskich lub piÅ‚ach dzielÄ…cych albo wygÅ‚adzanie jej powierzchni za pomocÄ… tarcia narzÄ™Âdziami oraz sypkimi materiaÅ‚ami Å›ciernymi.
Obrabialność skaÅ‚y jest cechÄ… technologicznÄ… obrazujÄ…cÄ… jej podatność na obróbkÄ™. Cecha ta jest dla poszczególnych skaÅ‚ okreÅ›lana tzw. wskaźnikiem obrabialnoÅ›ci, odÂniesionym do wskaźnika obrabialnoÅ›ci czarnego granitu szwedzkiego (wÅ‚aÅ›ciwie dio-rytu) przyjmowanego jako 1.
Ze wzglÄ™du na dokÅ‚adność obrobienia bryÅ‚y kamiennej rozróżnia siÄ™ obróbkÄ™ zgrubÂnÄ…, półczystÄ… i czystÄ…. Obróbka czysta jest jednoczeÅ›nie obróbkÄ… fakturowÄ…, tzn. obÂróbkÄ… nadajÄ…cÄ… ostateczne wykoÅ„czenie i charakterystyczny wyglÄ…d powierzchni eleÂmentu kamiennego.
Nazwy czynności związanych z obróbką kamienia oraz ich określenia podano w BN--64/6747-05.
RÄ™cznie dokonywane sÄ… nastÄ™pujÄ…ce czynnoÅ›ci: pÅ‚ytowanie — odbijanie lub rozÅ‚upywanie kamienia za pomocÄ… pÅ‚ytownika w taki sposób, aby przynajmniej jedna z powierzchni byÅ‚a zbliżona do pÅ‚aszczyzny: Å‚upanie —dzielenie mÅ‚otem wiÄ™kÂszych bryÅ‚ na mniejsze; klinowanie — jw., lecz klinami; szczelinowanie — jw., lecz przez nacinanie szczeliniakiem; odbijanie — zbijanie (usuwanie) nierówÂnoÅ›ci mÅ‚otem lub oskardem; krzesanie — nadawanie bryle w przybliżeniu pożądanego ksztaÅ‚tu szpicakami, ciosakami, zÄ™bakami lub rÄ™bakami; grotowanie (szpico-wanie) — usuwanie wypukÅ‚oÅ›ci za pomocÄ… grotów lub szpicaków; szlakowanie — wykonywanie równych pasków na krawÄ™dziach obrabianej bryÅ‚y; groszkowanie lub gradzinowanie — obróbka powierzchni za pomocÄ… groszkowników lub gradzin w celu jej wyrównania i nadania jej charakterystycznego wyglÄ…du; dÅ‚utowanie — wykonywanie równomiernych cięć dÅ‚utem po powierzchni kamienia uprzednio przygoÂtowanej przez grotowanie lub groszkowanie; piÅ‚owanie rÄ™czne — stosowane przy materiaÅ‚ach kamiennych miÄ™kkich; szlifowanie — wyrównywanie powierzÂchni na gÅ‚adko za pomocÄ… zdzierania, grubego szlifowania i gÅ‚adzenia, przy zastosowaÂniu klocków i proszków karborundowych lub korundowych; polerowanie — nadawanie oszlifowanej powierzchni poÅ‚ysku przez nacieranie proszkami szlifierskimi i polerowniczymi.
MechanicznÄ… obróbkÄ™ przeprowadza siÄ™ za pomocÄ… narzÄ™dzi pneumatycznych i urzÄ…ÂdzeÅ„ mechanicznych.
Do obróbki udarowej używa się młotów pneumatycznych z kompletem końcówek dostosowanych do sposobu obróbki. Narzędzia te nadzwyczaj przyspieszają robotę,, dając 1200 do 1400 uderzeń na minutę.
ObróbkÄ™ Å›ciernÄ… przeprowadza siÄ™ za pomocÄ… piÅ‚ mechanicznych i szlifierek. Kamienie miÄ™kkie lub Å›rednio twarde mogÄ… być przecinane piÅ‚ami tarczowymi z blachy stalowej z ziarnami karborundu umocowanymi na obwodzie tarczy. Także z reguÅ‚y piÅ‚ami tarÂczowymi obcina siÄ™ boki pÅ‚yt kamiennych. Do przecierania bloków stosuje siÄ™ poÂwszechnie piÅ‚y ramowe (traki), rzadziej piÅ‚y linowe. PostÄ™p ciecia na trakach wynosi dla granitów ok. 1 cm na godzinÄ™, a dla miÄ™kkich piaskowców — 5 do 10 cm ua godzinÄ™. Szlifowania pÅ‚aszczyzn i profilów dokonuje siÄ™ za pomocÄ… tarcz szlifierskich. Do szlifowania grubego sÅ‚uży tarcza o Å›rednicy od 10 do 35 cm, gruboÅ›ci 5 do 6 cm i od 60 do 100 obr/min.
Do obróbki kantów i profilów służą frezarki. Złożone profile można wykonać za pomocą frezarki pomysłu R. Sobieszka.
Niektóre z krajowych granitów (np. granit strzegomski, a zwłaszcza granit strzeliński) odznaczają się doskonałą łupliwością: dają się klinować i łupać na dość cienkie (przeciętnie od 10 cm wzwyż) płyty do celów budowlanych z bezpośrednio w ten sposób uzyskaną gotową fakturą. Grubość takich płyt jest jednak zależna od ich formatu; przy większych formatach grubość nie może być zbyt mała. Na przykład bardzo trudno jest uzyskać płyty łupane grubości 14-M5 cm, jeżeli pozostałe ich wymiary mają wynosić 100 x 100 cm lub nawet 90 x 100 cm.
Należy podkreślić, że ta metoda otrzymywania płyt granitowych jest pod względem pracochłonności wielokrotnie tańsza i szybsza w stosunku do płyt piłowanych.