Warunki środowiskowe w budynkach dla zwierząt
Rozwiązania funkcjonalno-użytkowe budynków inwentarskich podporządkowane są organizacji pracy i technologii produkcji zwierzęcej. Istotnym "elementem w cyklu produkcyjnym, który wpływa w nie mniejszym stopniu niż rozwiązania funkcjonalne — są warunki mikroklimatyczne w budynkach dla zwierząt. Budynki inwentarskie zatem mają również za zadanie zapewnienie odpowiedniego środowiska umożliwiającego prawidłowy rozwój organizmów zwierzęcych. Kształtowanie środowiska w pomieszczeniach dla zwierząt uzależnione jest od następujących czynników:
temperatura pomieszczeń inwentarskich,
wilgotność względna,
skład chemiczny powietrza, — nasłonecznienie.
Czynniki te muszą być dostosowane do wymagań poszczególnych gatunków zwierząt hodowanych w gospodarstwie.
Temperatura. Budynki inwentarskie w zasadzie nie są ogrzewane, chociaż niektóre budynki w celu przyśpieszenia cyklu produkcyjnego ogrzewa się. Głównym źródłem ciepła w budynku jest organizm zwierzęcia, który wydziela ciepło przez promieniowanie, przewodnictwo cieplne i konwekcję. Wszystkie te czynniki przekazujące ciepło wpływają na podniesienie temperatury pomieszczeń. Istnieje jeszcze wydzielanie pary wodnej (oddychanie, pot), które również jest formą przekazywania ciepła, lecz wywiera ujemnie skutki na mikroklimat pomieszczenia. Ciepło to stanowi 'A ogólnej ilości wydzielanego ciepła. Dlatego też rodzaj przegród budowlanych i wentylacja pomieszczeń powinny regulować odpowiedni mikroklimat w budynku.
Wilgotność względna. Im wyższa jest temperatura pomieszczeń tym intensywniejsze jest wydzielanie się pary wodnej z organizmu zwierząt. Zwiększona wilgotność wpływa na zwierzę bardziej niekorzystnie niż temperatura. Stąd też, na podstawie badań ustalona została granica wilgotności względnej w budynkach dla zwierząt, wynosząca 75 - 85%, w zależności od gatunku zwierząt. Wilgotność w budynku jest z jednej strony zawarta w powietrzu, z drugiej — w przegrodach budowlanych. Zarówno nadmierna wilgotność powietrza jak i przegród budowlanych — stwarza niekorzystny układ czynników środowiskowych. Walka z wilgocią w budynkach dla zwierząt stanowi poważny problem zoohigieny. Dlatego też przegrody budynków nie powinny być wykonane z nasiąkliwych i utrzymujących wilgoć materiałów budowlanych, suszenie bowiem wnętrza odbywa się kosztem zwierząt, co wpływa ujemnie na ich produkcyjność.
Skład chemiczny powietrza. Zwierzęta przebywające w zamkniętym budynku inwentarskim, w czasie oddychania wydzielają dwutlenek węgla. Zawartość dwutlenku węgla w budynku jest zazwyczaj dziesięciokrotnie większa w porównaniu z zawartością jego w atmosferze, co wpływa ujemnie na zdrowotność zwierząt. Podobnie ujemny wpływ na zwierzęta ma amoniak pochodzący z wydalin płynnych, którego stężenie jest znacznie większe niż w warunkach naturalnych. Powoduje to częste choroby u zwierząt (np. podrażenie spojówek), a także u ludzi pracujących w oborze. Szkodliwe są również inne gazy powstające przy rozkładzie substancji organicznych, które wpływają ujemnie na zdrowotność zwierząt i ich produkcyjność.
Nasłonecznienie. Odpowiednia ilość promieni słonecznych, koniecznych dla prawidłowego rozwoju zwierząt, uzależniona jest głównie od właściwego usytuowania budynku względem stron świata. Nasłonecznienie działa bakteriobójczo, wpływa na podniesienie temperatury pomieszczeń oraz działa korzystnie na organizm zwierzęcia.
Utrzymanie odpowiednich warunków środowiskowych w budynkach inwentarskich uzależnione jest od bilansu cieplnego, tzn. przychodu cieplnego i jego strat.
Bilans cieplny oblicza się przyjmując współczynnik K przenikania ciepła przez przegrodę budowlaną. Przegrodami budowlanymi są ściany zewnętrzne, stropy, stropodachy, okna, drzwi i wrota. Wielkość współczynników K poszczególnych przegród, wpływa na współczynnik K całego pomieszczenia i dla budynków inwentarskich powinien on wynosić około 0,5. Utrzymanie właściwego bilansu cieplnego zależy przede wszystkim od przewodności cieplnej materiałów przegród budowlanych, których zaprojektowanie wymaga dużej praktyki i znajomości zagadnień z takich dziedzin jak termodynamika, fizyka, zoohigiena i budownictwo. Najkorzystniejsze przegrody w budynkach inwentarskich to takie, które zapewniają akumulację ciepła, a jednocześnie umożliwiają „oddychanie" przegrody.
Drugim czynnikiem wpływającym na właściwe warunki środowiskowe, to przewietrzanie budynków inwentarskich, za pomocą urządzeń wentylacyjnych. Stosując odpowiednią wymianę powietrza usuwa się nadmiar pary i szkodliwych gazów. W budynkach inwentarskich stosowana jest w większości przypadków, wentylacja grawitacyjna, a w większych obiektach — mechaniczna. Wentylacja grawitacyjna działa na zasadzie ruchu powietrza wywołanego różnicą temperatur.
Urządzenia wentylacyjne składają się z kanałów nawiewnych i wyciągowych. Otwory nawiewne umieszczone są zwykle w miejscu zapewniającym równomierne rozchodzenia się powietrza w pomieszczeniu — najczęściej znajdują się one pod otworami okiennymi. Kanały wyciągowe instaluje się w stropie i wyprowadza pionowo ponad dach. Wyloty kanałów zakończone są wywietrznikami, umieszczonymi 40 -j- 60 cm nad kalenicą. Przekrój kanału powinien wynosić ok. 1 m2.